Sociale dynamiek
De sociale omgeving van een oudere patiënt speelt een belangrijke rol in zowel het voorbereiden op en ondersteunen na een ziekenhuisopname. Deze dynamiek kan bevorderend maar ook belemmerend werken, bijvoorbeeld – positief – door goede ondersteuning bij revalidatie thuis, of – negatief – bij ruzie en onenigheid over mantelzorg. Sociona’s kunnen inzicht en grip geven die sociale dynamiek. Op wat er thuis gebeurt in de relaties tussen de (ex)patiënt, mantelzorger(s), familie, vrienden en professionals. Deze nieuwe manier helpt om gedrag in een groepscontext te begrijpen, te beschrijven en te beïnvloeden door middel van toegesneden ontwerptools en de daarmee ontworpen interventies.
In dit KIEM project onderzocht Ideate samen met lectoraat Co-design van de Hogeschool Utrecht en Meander Medisch Centrum (MCC), Sociona’s in een aantal iteratieve ontwerpsprints. De Sociona’s zijn toegepast op casussen van het MCC waarin de periode voor een geplande opname voor een knie- of heupoperatie en na het ontslag uit het ziekenhuis van ouderen centraal stond. Het doel van het project was enerzijds het ontwikkelen van goede ontwerptools en anderzijds om het MCC te ondersteunen. Om zo de best mogelijke zorg te bieden maar ook om maximaal gebruik te kunnen maken van de sociale omgeving van de patiënt, zowel in de voorbereiding op een operatie als tijdens het revalidatieproces thuis.
Sociona’s
Wat zijn Sociona’s? Een Sociona is een methode om de dynamiek in een systeem van mensen/functies binnen bijvoorbeeld een gezin of een zorgnetwerk – b.v. rond een patiënt – in kaart te brengen en beter te begrijpen. De methode is nog in ontwikkeling en pas in enkele projecten toegepast, variërend in vorm. De kracht van een Sociona zit in de combinatie van de individuen (hun gedachten, gevoelens en context) met hun relaties (en welke invloed heeft ieders gedrag). In het project zijn verschillende methoden toegepast: interviews, een thuisversie van Sociona’s (pocket versie), opstellingen, video en praatplaten.
Sociona pocketversie
Om Sociona’s in te zetten tijdens het werken op afstand is er een “pocket” versie gemaakt die per post verstuurd kon worden (zie afbeelding). Het doel van deze tool was om bestaande of toekomstige situaties visueel uit te spelen en zo in te leven in verschillende personen en interventies fictief te testen.
Opstellingen (online en fysiek)
Opstellingen zijn een methode om de verborgen dynamiek van stakeholdernetwerken in complexe ontwerpprojecten bloot te leggen. De plaatsing van de representanten (de patiënt, mantelzorger, familie) ten opzichte van elkaar, de tussenafstanden, houdingen en kijkrichtingen creëren energie en maken patronen zichtbaar (zie afbeelding). In een sessie met het projectteam is op basis van interviews met (ex)patiënten en de reacties van de betrokken medewerkers van het MMC gewerkt met fysieke opstellingen (zie afbeelding). Ook is met het projectteam een online versie gespeeld.
Video en praatplaten
De belangrijkste elementen uit interviews met patiënten, familie en mantelzorgers zijn vertaald naar een video over een casus van oudere patiënt Nel. Deze is besproken en geanalyseerd met medewerkers van het MMC (zie afbeelding). De interviews en video zijn vervolgens uitgewerkt tot een drietal praatplaten die (visuele) uitleg geven over de verschillende werelden: thuis voor de operatie, in het ziekenhuis en thuis na de operatie (zie afbeelding). Op de platen staat wat de betrokkenen zeggen, denken en voelen en een opstelling van patiënt – mantelzorger – zorgverlener. Ook de praatplaten zijn besproken met medewerkers van het MMC.
Conclusies
Ondanks de beperkingen door Corona, hebben we toch een goede set ontwerptools kunnen testen en verbeteren. Uiteraard Interviews, maar de praatplaten en zeker de opstellingen (met name fysiek) bleken goede methodes om inzicht in sociale dynamiek te krijgen. Er is op basis hiervan een hele reeks mogelijke interventies uitgewerkt. Die zullen verder in de praktijk van MCC moeten worden verrijkt en getest. Voor de theoretische onderbouwing van Sociona’s is echter nog veel meer werk nodig. Zijn Sociona’s straks te gebruiken als aanvulling op Persona’s? In welke mate kunnen de Gedragslenzen worden uitgebreid met Sociona’s? De komende tijd zal e.e.a. verder worden onderzocht in vervolgonderzoek en -projecten. Een verslag van het project is hier te lezen.
Meer weten over dit project of wat Ideate voor jou kan betekenen? Neem dan contact op met Amete van den Berg via amete@ideate.nl
