Steeds meer kennisinstellingen, bedrijven en overheden bouwen aan hetzelfde doel: Nederland Circulair in 2050. Deze transitie verloopt echter nog niet met de gewenste snelheid. Eerder onderzoek van de EGDS wijst uit dat de bouwstenen voor een vruchtbare samenwerking ontbreken. Dit vraagt om samenwerking tussen ondernemers, overheden, kennispartners en financiers met verschillende competenties, capaciteiten, bevoegdheden en doelen. Om de circulaire transitie te versnellen zijn we dus gebaat bij het verbeteren van deze samenwerkingen. In opdracht van het kennisprogramma ACCEZ deden de Erasmus Governance Design Studio (EGDS) en Ideate onderzoek aan de hand van een praktijkcasus. Ideate maakte ook een interactieve beleving geïnspireerd op de resultaten van dit onderzoek, lees hier meer.
De praktijkcasus
We volgden het circulaire initiatief GroenCollect, een afvalinzamelaar in de Randstad. Ten tijde van het onderzoek werkte dit initiatief aan een idee voor een circulaire keten waarin swill (gemengde, gekookte etensresten van de horeca) tot bokashi (gefermenteerd organisch materiaal gebruikt als bodemverbeteraar) wordt verwerkt. We vroegen het team rondom het initiatief naar hun huidige en eerdere ervaringen, benodigdheden om het proces te volbrengen en (verwachte) struikelblokken om zo een beeld te vormen van de huidige fase en de rest van het proces. Deze bevindingen koppelden we terug in twee workshops met een klankbordgroep van experts om toe te werken naar een voorstel met oplossingsrichtingen (zie onderstaande afbeelding).
Vier waarden voor een succesvolle opschaling
Aan de hand van interviews, workshops en klankbordgroepen identificeerden we vier waarden die kenmerkend zijn voor een prettige, vruchtbare circulaire samenwerking: eerlijk, transparant, flow en lerend. Op dit moment stokt de samenwerking op deze 4 waarden. Deze zijn van essentieel belang om het proces van idee tot opschaling tot een succes te maken:
Eerlijkheid
Eerlijkheid gaat over de verdeling van kosten en baten, risico’s, verantwoordelijkheden, bevoegdheden en macht naar draagkracht.
Transparantie
Transparantie gaat over openheid naar elkaar over motieven, intenties en overwegingen alsmede zorgen en frustraties in de samenwerking.
Flow
Flow gaat over de soepelheid waarmee het proces plaatsvindt.
Lerend vermogen
Lerend vermogen gaat over de ruimte om te leren, routines op te bouwen, competenties te ontwikkelen, relaties te leggen en fouten te maken.
Over transparantie wordt bijvoorbeeld gezegd: “Weet je, het is heel erg fuzzy waar je aan moet voldoen zo van ze leggen wel de bewijslast bij jou, maar niet wat je moet bewijzen. Dat maakt het heel erg obscuur.”
Drie ontwikkelsporen
In samenwerking met het team rondom GroenCollect en de klankbordgroep met experts kwamen we vervolgens uit op drie parallelle, samenhangende sporen waarop innovatie moet plaatsvinden om tot succesvolle samenwerking in de circulaire transitie te komen:
Spoor 1: Instrumenten ter ondersteuning van het proces
Dit spoor richt zich op de ontwikkeling van instrumenten die in dienst staan van het proces van idee tot en met opschaling.
Spoor 2: Oplossingen ter ondersteuning van de samenwerking binnen het team
Binnen dit spoor wordt gezocht naar oplossingen die actoren in staat stellen op elkaar ingespeeld te raken waarbij gezamenlijk geleerd wordt.
Spoor 3: Creëren van een bevorderlijke institutionele context
Het derde spoor betreft het ontwikkelen van de juiste institutionele randvoorwaarden voor het ontplooien van circulaire initiatieven en de totstandkoming van een circulaire economie.
. 
De circulaire schaduwaanpak
Om de oplossingsrichtingen en bijbehorende oplossingen concreet te maken en uit te werken bedachten we een circulaire schaduwaanpak. Een initiatief wordt hierbij gekoppeld aan een ‘circulair schaduwteam’ van ontwerpers en bestuurs- en veranderkundigen dat meekijkt gedurende het proces. Het schaduwteam identificeert en prioriteert belemmeringen en ontwerpt oplossingen in co-creatie met het initiatief en andere relevante betrokkenen. Met het oog op schaalbaarheid wordt de kennis vervolgens gedeeld op een platform, zodat andere initiatieven in contact kunnen komen en advies kunnen inwinnen. Zo wordt ook netwerkvorming, kennisopbouw en gezamenlijk leren aangemoedigd.
Meer weten over dit project of wat Ideate voor jou kan betekenen? Neem dan contact op met Daan Picavet via daan@ideate.nl
